Ściana gotycka z polichromią w kamienicy na Starym Mieście w Warszawie

Ostatnia aktualizacja: 9.01.2015.

---

Co zachowało się do naszych czasów z epoki średniowiecza na Starym i Nowym Mieście w Warszawie?

Oto ciąg dalszy odpowiedzi na powyższe pytanie.

#5 ŚCIANA GOTYCKA Z POLICHROMIĄ
PARTER KAMIENICY PRZY ULICY RYNEK STAREGO MIASTA 20

1. Informacje o ścianie gotyckiej.

Ryc.1 Ściana gotycka z malowidłami. Stan na 30.10.2014. Fot. Amicus

Datowanie: XV wiek¹.
Uwagi: zbudowana z cegły w układzie polskim; posiada półkoliście zamkniętą wnękę, a w niej trzy ostrołukowe arkadkii na wspornikach z resztkami malowideł; częściowo przemurowana²; natomiast nie posiadam żadnej informacji o małej wnęce, która znajduje się na dole, na prawo od wnęki z polichromią.

2. Informacje o malowidłach.

Ryc.2 Wnęka z resztkami polichromi. Stan na 30.10.2014. Fot. Amicus.

Część górna:

• Temat przedstawienia: wizerunek oblicza Chrystusa, adorowanego przez anioły i świętych, czyli tak zwany Veraikon³.
• Datowanie: dotychczas zetknąłem się z trzema różnymi; pierwsze to rok ok. 1450⁴; drugie - najpóźniej koniec XV wieku⁵, a trzecie - 1 połowa XVI wieku⁶.
• Uwagi: malowidło w części górnej uważane jest za starsze od malowidła w części dolnej⁷.

Ryc.3 Górna część polichromii. Stan na 30.10.2014. Fot. Amicus.

Część dolna:

• Temat przedstawienia: Pokłon Trzech Króli ze sceną spotkania orszaków królewskich⁸.
• Datowanie: ok. 1515 r.⁹

Ryc.4 Dolna część malowidła. Stan na 30.10.2014. Fot. Amicus.

Ryc.5 Dolna część malowidła. Stan na 30.10.2014. Fot. Amicus.

• Tak na marginesie ...
  ... w jednym z numerów czasopisma „Stolica”, wydanych w 1949 roku, opublikowano artykuł „Freski gotyckie” Władysława Tomkiewicza.

  Autor ten omawiając w nim tą część polichromi, zwrócił uwagę na trzy aspekty.

  Po pierwsze, że: „Należy (…) wspomnieć o najlepiej zachowanej partii malowidła, przedstawiającej panoramę ufortyfikowanego miasta. Czyżby to miała być ówczesna Warszawa? Jeśli tak (w co osobiście powątpiewam), - byłaby to najstarsza sylweta naszej stolicy.¹⁰”

  Po drugie dopatrywał się on w postaci króla, rysów twarzy samego Aleksandra Jagiellończyka, króla polskiego z lat 1501-1506. Poza tym uważał, że postać ta posiada niemalże identyczną koronę z tą, którą znaleziono wraz ze zwłokami Aleksandra Jagiellończyka w podziemniach katedry wileńskiej.¹¹

  

  Ryc.6 Wizerunek Aleksandra Jagiellończyka i kanclerza Jana Łaskiego. Nie wiem tylko, z którego wydania pochodzi ta rycina, bo na karcie tytułowej Statutu Łaskiego z 1506 roku w Muzeum Czartoryskich w Krakowie, jest czarno-biała.
  Licencja: domena publiczna.
  (Żródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Aleksander_Jagiellończyk#mediaviewer/File:Kanclerz.jpg)

  

  Ryc.7 Sarkofag Aleksandra Jagiellończyka z koroną.
  Katedra w Wilnie, Litwa.
  Fot. Poznaniak. Licencja: CC BY-SA 2.5.
  (Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Aleksander_Jagiello%C5%84czyk#mediaviewer/File:Sarkofag_Aleksandra_Jagiello%C5%84czyka.jpg)

  Po trzecie w orszaku królewskim dostrzegł trzech jeźdźców, różniących się między sobą uzbrojeniem. Według niego pierwszy z nich miał mieć uzbrojenie charakterystyczne dla rycerzy zachodnio-europejskich, drugi dla Tatarów, a trzeci dla …
  … husara, takiego jak na obrazie bitwy pod Orszą z 1514 roku, a to za sprawą charakterystycznego kapelusza, którego nosiła ta formacja.¹²

  

  Ryc. Wizerunek husarii spod bitwy pod Orszą z 1514 roku, z charakterystycznymi kapeluszami, ozdobionymi piórami.
  (Źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Krell_Battle_of_Orsha_(detail)_09.jpg. Licencja: domena publiczna)

  Ile w tym wszystkim prawdy? Sami osobiście sprawdźcie …
  W każdym bądź razie nie udało się mi w wypatrzeć w muzeum, chociażby tych trzech jeźdźców, o których pisał w powyższym artykule Władysław Tomkiewicz.

Uwagi dotyczące powyższych malowideł: są to z niewielu zachowanych zabytków gotyckiego malarstwa ściennego z terenu Mazowsza; stanowią one przykład dekoracji malarskiej późnośredniowiecznej kamienicy mieszczańskiej; wykonane zostały techniką „al secco”, prawdopodobnie farbami temperowymi.¹³

LOKALIZACJA KAMIENICY ZE ŚCIANĄ GOTYCKĄ I MALOWIDŁAMI W JEJ WNĘCE

Ryc.8 Żółtym kwadratem oznaczyłem kamienicę, w której znajduje się Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza. Fragment planu Warszawskiej Starówki, opracowanej przez Mariusza Brzezińskiego.

Dostępność: można zobaczyć je bezpłatnie w godzinach otwarcia Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza, bo znajdują się one na parterze, w tym samym pomieszczeniu co kasa biletowa i szatnia. Godziny otwarcia tego muzeum można zobaczyć na stronie: http://muzeumliteratury.pl.

Bariery architektoniczne: do pokonania schodek przy głównym wejściu do Muzeum Literatury.

Przypisy:
¹ Katalog zabytków sztuki. Miasto Warszawa. Stare Miasto, red. Jerzy Z. Łoziński, Andrzej Rottermund, cz.1, Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1993, s. 269.
² Katalog zabytków sztuki. Miasto Warszawa. Stare Miasto, red. Jerzy Z. Łoziński, Andrzej Rottermund, cz.1, Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1993, s. 269.
³ Tablica informacyjna pod polichromią w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza na Starym Mieście; Katalog zabytków sztuki. Miasto Warszawa. Stare Miasto, red. Jerzy Z. Łoziński, Andrzej Rottermund, cz.1, Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1993, s. 269.
⁴ Tablica informacyjna pod polichromią w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza na Starym Mieście
⁵ Jarosław Widawski, Warszawski dom mieszkalny w średniowieczu, Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1985, s. 95 ⁶ Katalog zabytków sztuki. Miasto Warszawa. Stare Miasto, red. Jerzy Z. Łoziński, Andrzej Rottermund, cz.1, Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1993, s. 269.
⁷ Jarosław Widawski, Warszawski dom mieszkalny w średniowieczu, Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1985, s. 95; Tablica informacyjna pod polichromią w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza na Starym Mieście
⁸ Jarosław Widawski, Warszawski dom mieszkalny w średniowieczu, Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1985, s. 95; Tablica informacyjna pod polichromią w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza na Starym Mieście; Katalog zabytków sztuki. Miasto Warszawa. Stare Miasto, red. Jerzy Z. Łoziński, Andrzej Rottermund, cz.1, Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1993, s. 269
⁹ Jarosław Widawski, Warszawski dom mieszkalny w średniowieczu, Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1985, s. 95; Tablica informacyjna pod polichromią w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza na Starym Mieście
¹⁰ Władysław Tomkiewicz, Freski gotyckie, „Stolica”, R. 1949, Nr 16/17 (127-128), s. 10
¹¹ Tamże, s. 10
¹² Tamże, s. 10
¹³ Tamże, s. 10